Co wchodzi w skład spadku ?
1) Na wstępie istnieje potrzeba wyjaśnienia, czym jest sam spadek. Przepisy kodeksu cywilnego – powoływany dalej jako k.c.- nie zawierają definicji spadku, jednakże przepis art. 922 k.c. wskazuje kategorię praw i obowiązków spadkodawcy, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jedną bądź kilka osób stosownie do okoliczności. Są to prawa i obowiązki majątkowe. Doktryna prawa cywilnego określa spadek jako masę spadkową w skład której wchodzą prawa i obowiązki o charakterze cywilnoprawnym.
2) Do spadku nie wchodzą zatem prawa i obowiązki zmarłego wynikające z innych niż cywilnoprawne przepisów prawa tj. prawa administracyjnego, karnego, finansowego, czy też podatkowego. Tytułem przykładu można tu podać:
a) prawo do świadczeń emerytalnych i rentowych,prawa i obowiązki wynikające z zezwolenia lub koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej,
b) prawa i obowiązki wynikające z pozwolenia na broń,
c) prawa i obowiązki wynikające z prawa podatkowego ( jednakże sukcesja praw i obowiązków podatkowych następuje na podstawie i w granicach ordynacji podatkowej, która, w art. 98 § 2 przewiduje odpowiedzialność podatkową spadkobierców za zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych i inne),
d) niezapłacone mandaty i grzywny.
3) W skład spadku nie wchodzą również prawa i obowiązki zmarłego o charakterze niemajątkowym, które co do zasady wygasają wraz ze śmiercią uprawnionego lub zobowiązanego np.:
a) prawa osobiste wskazane przykładowo w art. 23 k.c.,
b) niemajątkowe prawa wynikające ze stosunków z zakresu prawa rodzinnego ( małżeństwo, pokrewieństwo, przysposobienie, kuratela),
c) prawa osobiste na dobrach niematerialnych chroniące dobra osobiste twórców utworów, wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych.
4) Nie wchodzą w skład masy spadkowej także prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego np:
a) użytkowanie,
b) służebność osobista,
c) użyczenie, o ile nie umówiono się inaczej,
d) prawo do renty przyznanej w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,
e) roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,
f) prawo do renty ustanowionej w drodze umowy przewidzianej w art. 903 k.c.,
g) prawo dożywocia,
h) prawo do żądania alimentów i obowiązek alimentacyjny po stronie zobowiązanego,
i) stosunek pracy,
5) Osobną kategorię stanowią prawa i obowiązki przechodzące na oznaczone osoby, niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Są to przykładowo:
a) osoba, na rzecz której uczyniono zapis windykacyjny (osoba taka staje się właścicielem rzeczy lub zbioru rzeczy z chwilą śmierci spadkodawcy),
b) prawa i obowiązki wynikające z umowy najmu lokalu mieszkalnego (w razie śmierci najemcy, w stosunek najmu wstępują: małżonek zmarłego niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których spadkodawca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą),
c) służebność mieszkania (jeżeli strony umówiły się, że po śmierci uprawnionego służebność osobista przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi),
d) wskazana osoba uprawniona do uzyskania sumy ubezpieczenia,
e) dyspozycja wkładem na wypadek śmierci,
6) Biorąc zatem pod uwagę wcześniejsze wskazania, stwierdzić należy, że w skład spadku wchodzą m.in.:
Aktywa:
a) prawo własności nieruchomości, w tym nieruchomość, w której spadkodawca stale zamieszkiwał przed śmiercią, jeżeli był właścicielem tejże nieruchomości, nieruchomości gruntowe, nieruchomości rolne,
b) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
c) użytkowanie wieczyste,
d) inne ograniczone prawa rzeczowe: zastaw i hipoteka, służebności gruntowe,
e) oszczędności,
f) papiery wartościowe i inne prawa majątkowe, np. udziały, polisy inwestycyjne, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, polisolokaty,
g) wierzytelności,
h) inne przedmioty wartościowe (ruchomości) np. samochody i inne pojazdy mechaniczne, maszyny, urządzenia elektroniczne, meble, biżuteria, sprzęt RTV i AGD
Pasywa:
a) koszty pogrzebu spadkodawcy,
b) długi spadkodawcy,
7) Oczywiście nie sposób wymienić wszystkich rzeczy, które mogą wchodzić w skład spadku. Powyżej zostały wskazane te, które są spotykane najczęściej. Dlatego też warto udać się do prawnika, aby ten przeprowadzając rozmowę z zainteresowanym ustalił na podstawie okoliczności i dokumentów podanych przez klienta, jakie aktywa i pasywa wchodzą w skład spadku.
